Bron artikel Mises Institude: Inflation: The Soviet Tool for Destroying Money
Door: Chris Calton
In maart 1919 verklaarde de Communistische Partij onder leiding van Vladimir Lenin in haar nieuw opgestelde programma dat een van de doelstellingen van de partij de volledige afschaffing van geld was. De staatsbank van Rusland zou worden “afgeschaft en veranderd in het centrale boekhoudkantoor van de communistische maatschappij.” (1) In theorie had de regerende partij simpelweg geld uit het bestaan kunnen verordenen, maar daar zou men niet in slagen om de circulatie van geld binnen een uitgestrekt land dat de bolsjewieken niet volledig beheersten in 1919.
In plaats daarvan was hun strategie om hun toevlucht te nemen tot de drukpers. De banken behoorden tot de eerste instellingen die de bolsjewieken in beslag namen, en de controle over de geldhoeveelheid stelde hen in staat om salarissen te betalen aan de recent gevormde geheime politie en het Rode Leger die werden gebruikt om de bolsjewistische controle na de revolutie van 1917 te consolideren. Maar het snelle drukken van geld maakte ook deel uit van een doelbewuste strategie om de onvermijdelijke geldloze economie van het communisme in te luiden.
De strategie werkte, maar het leidde niet tot de uitkomst die de marxistische theorie voorspelde. Tegen de tijd dat de partij haar programma aannam waarin werd opgeroepen tot afschaffing van het geld in 1919, voegde het bolsjewistische regime elke maand al twee tot drie miljard roebel toe aan de circulerende geldhoeveelheid. Maar dit was veel te bescheiden. In mei gaf het regime toestemming aan de staatsbank (omgedoopt tot de ‘Volks Bank’) om zoveel nieuwe valuta uit te geven als het nodig achtte. Toen de bolsjewieken de macht namen, waren er minder dan 20 miljard roebel in omloop. Tegen het einde van 1919 was de geldhoeveelheid gegroeid tot 225 miljard roebel, en tegen het midden van 1921 bereikte deze maar liefst 2,3 biljoen. (2) Het volgende jaar werd de geldhoeveelheid geteld in vier kwadraten. (3)
Toen het land in hongersnood verzeilde, was de uitstoot van “gekleurd papier” de enige groeiende industrie in de economie. De enige beperking voor het vermogen van het regime om nog sneller te printen, was de behoefte aan inkt en papier. Het goud dat ze uit bankkluizen grepen was nuttig voor de aankoop van drukbenodigdheden uit buitenlandse economieën. De persen liepen non-stop en tegen het einde van 1919 stelde de geld drukpersen bijna 14.000 arbeiders te werk.
Twee jaar nadat het eerste partijplatform was opgesteld, waren de aanwezigen op het partijcongres uitgelaten over hun succes in het opblazen van de munteenheid. Evgenii Preobrazhenskii, een vooraanstaande economische planner van de bolsjewieken, merkte op dat de Franse revolutionairen hun valuta slechts hadden afgeschreven tot 1 / 500ste van de oorspronkelijke waarde, terwijl de roebel was teruggebracht tot 1 / 20.000ste van de waarde van 1917. “Dit betekent dat we de Franse Revolutie van 40 naar 1 hebben ingehaald”, pochte hij. (4) Het doel van inflatie was de afschaffing van geld, en de heersende elite was trots op hun succes. De boeren, worstelen om te overleven, namen hun toevlucht tot het gebruik van zout en brood als ruilmiddel.
Schokkend genoeg kon de vernietiging van geld niet leiden tot de rationele economische orde waarvan de communisten dachten dat ze onvermijdelijk waren. In plaats van ordelijke productie resulteerde dit in massale hongersnood en boerenopstanden. De bolsjewieken hadden, met hun onwankelbare geloof in de voorspellingen van Marx, te maken met dit mysterie voordat ze hun zwakke beheersing van de Russische economie verloren.
Terwijl Rusland zijn economie opblaast tot een letterlijke dood, beschouwden veel westerse intellectuelen het falende Sovjet-experiment door een roze bril. Dit is de achtergrond waarin Ludwig von Mises zijn baanbrekende essay ‘Economische berekening in het socialistische Gemenebest’ schreef met socialisme – dit tweede grote werk dat daarna volgt kort daarna. Voor Mises was de chaos van de Russische economie geen mysterie: marktprijzen gevormd door de vrijwillige uitwisseling van privé-eigendom waren noodzakelijk voor de rationele toewijzing van middelen.
Ten minste één leidende bolsjewiek erkende met tegenzin Mises ‘grote inzichten als basis voor de bescheiden markthervormingen die bekend staan als het Nieuwe Economische Beleid. In 1925 schreef Nikolai Boecharin:
Hoewel bourgeois critici van het beleid van de proletarische dictatuur in Rusland voornamelijk onzin en dwaasheid hebben aangeboden, waren sommige van hun opmerkingen niet zo dom en bevatten ze een relatieve waarheid. Een van de meest geleerde critici van het communisme, de Oostenrijkse professor Mises, presenteerde de volgende stellingen in een boek over het socialisme geschreven in 1921-22. . . . Zolang de communisten probeerden de productie op commando te regelen, met een stok, zou hun beleid leiden tot een onvermijdelijke ineenstorting en leidde dit al tot een mislukking. (5)
Het is nauwelijks een lof om te zeggen dat de kritieken van Mises op het socialisme “niet zo dom waren”, maar voor een bolsjewistische ideoloog was het een diepe concessie. Hoewel Boecharin niet bereid was om het socialisme aan de kaak te stellen, erkende hij dat markthervormingen – zij het bescheiden – nodig waren om de ineenstorting van de opkomende Sovjetstaat te voorkomen. Deze hervormingen omvatten de herinvoering van functioneel geld
Aan het einde van 1922 wendde de partij zich tot een ‘bourgeois’ bankier, Nicholas Kutler – een voorstander van liberale hervormingen voorafgaand aan de revolutie van 1917 – om hun fiscale crisis op te lossen. Kutler’s oplossing was de terugkeer naar een op goud gebaseerde valuta. De nieuwe bankbiljetten, bekend als chervonets, werden ondersteund door goud en buitenlandse reserves. In de volgende twee jaar werd de Russische valuta gestabiliseerd omdat de waardeloze roebels werden vervangen door bankbiljetten met een gouden achterkant. Lenin, in verlegenheid gebracht door de socialistische achterlijkheid, stond erop dat de maatregel slechts tijdelijk was, en zodra het communisme mondiaal werd, zou geld verdwijnen (met succes, deze keer) en goud zou alleen worden gebruikt voor de bouw van toiletten.
Het is belangrijk om de hervormingen van het nieuwe economische beleid niet te overdrijven. Hoewel de valutahervormingen en de opening van markten de volledige implosie van de Russische economie verhinderden, bleef de partij de meerderheid van de industrie in het land controleren. Het resultaat van de bescheiden economische liberalisering was een gelijktijdig bescheiden herstel, gekoppeld aan een toename van politieke terreur om de partijregel te versterken. De bolsjewieken hebben hun greep op de economie net genoeg verlost om de mensen voor een korte periode te laten ademen. In plaats van de lessen te leren van hun oorspronkelijke mislukkingen en de daaropvolgende winst behaald door milde hervormingen, keerde de partij – onder leiding van Joseph Stalin – tegen het einde van het decennium terug naar compromisloze economische controles. Het resultaat zou de meest ernstige economische ramp zijn die de wereld ooit heeft ervaren.
De lessen uit het bolsjewistische inflatiebeleid zijn nog steeds actueel. De argumenten ten gunste van het inflatiebeleid kunnen niet langer worden gerechtvaardigd door de marxistische theorie en het nastreven van een geldloze economie, maar de gevolgen van inflatie werken ongeacht de bedoelingen van de theoreticus. Naarmate de inflatoire leer van de moderne monetaire theorie steeds populairder wordt, mag de geschiedenis van de bolsjewieken niet vergeten worden. Ongeacht het doel van het beleid, dient de inflatie alleen om de economische signalen te verstoren en uiteindelijk de valuta en de economie waaraan de valuta is gehecht te vernietigen.
- 1.Quoted in Richard Pipes, The Russian Revolution (New York: Vintage Books, 1991), 685.
- 2.Pipes, 686.
- 3.Richard Pipes, Russia Under the Bolshevik Regime (New York: Alfred A. Knopf, 1993), 393.
- 4.Quoted in Pipes, The Russian Revolution, 687.
- 5.Nikolai Bukharin, “Concerning the New Economic Policy and Our Tasks,” 1925.
Chris Calton is a 2018 Mises Institute Research Fellow and an economic historian. He is writer and host of the Historical Controversies podcast.
See also his YouTube channel here.
Nu je toch hier bent …
– Henk
… Wil ik een kleine gunst aan je vragen. Regering denktanks werken samen met Facebook, Google, YouTube, Twitter en anderen om onafhankelijk denken en kritiek op overheden en grote bedrijven te censureren, en het resultaat is catastrofaal voor de onafhankelijke media. In 2019 zijn de teugels weer dramatisch verder aangehaald. ‘JIJ“, … bent dus nog de enige die websites als deze onder de aandacht kan brengen van nieuwe lezers.
