Wat is er met onze obsessie om steeds maar rijker te willen worden? De heilige graal om vast te houden aan eeuwig durende economische groei. Wanneer is genoeg genoeg? Voor sommige mensen lijkt het nooit genoeg. Maar eeuwigdurende economische groei op een niet-onuitputtelijke planeet is een ontsierend concept.
De rijken worden rijker en de armen …
Waarom moeten we rijker worden?
Het niet-duurzame concept van de ‘Eeuwige economische groei’ op een eindige planeet
Door: Michael Smith
Vertaling: Henk Mutsaers
Gastschrijver voor: Wake Up World
Natuurlijk zijn er miljoenen en miljoenen mensen die in armoede leven die wel wat ‘rijkdom’ kunnen gebruiken. Maar moeten we ‘allemaal’ zo nodig rijker worden? En moraal, …. is de manier waarop we rijker worden de goede weg?
Een groeiende kloof
Tot nu toe is bij het nastreven van rijkdom samen met de ‘toename van rijkdom’ het lijden niet afgenomen. In tegendeel. De echte rijken, de één procent worden rijker dan de rest van ons, die allen armer worden en deze trend heeft meer effect op de allerarmsten dan op enige andere groep. De dominante westerse wetenschap en economie waarmee wij onze vooruitgang meten, houdt geen rekening met het lijden in armoede. Noch beschouwen onze mainstream bedrijfsmodellen het als kosten. De enige kosten waarover economen zich zorgen maken zijn de winst en de waarde voor de aandeelhouders.
Rijkdom alleen kan armoede en lijden niet overwinnen.
Het vereist een kwalitatieve verbetering en is niet (alleen maar) een kwantitatieve kwestie. De nadruk op constante economische groei heeft voor velen geleid tot het aanbidden van rijkdom. Rijkdom is de meetlat die toegepast wordt bij hoe goed het iemand gaat, hoe goed het met een land, hoe goed het met een bedrijf gaat.
MAAR WAT DE ECHTE MAATSTAF ZOU MOETEN ZIJN IS GELUKKIG ZIJN!
De constante economische groei waarvoor gepleit wordt door vrijwel alle overheden is niet duurzaam en we kunnen niet deze zelfde weg blijven volgen als we onze planeet willen behouden. Hoe rijk moeten we zijn om tevreden te zijn? De Romeinse filosoof Seneca beantwoordde deze vraag toen hij zei dat we voldoende moeten krijgen opdat we niet afdalen naar armoede maar ook niet te ver verwijderd zijn van armoede. Met andere woorden: we moeten tevreden zijn met het hebben van… genoeg!
Er zijn teveel mensen die meer dan genoeg hebben maar desondanks steeds meer willen hebben, en meer, en meer. Nooit tevreden met wat ze hebben. Ze worden gestimuleerd door allerlei wensen en… macht, dit is hebzucht en niets meer.
RIJKDOM of GELUK?
Het kleine koninkrijk Buthan in de Himalaya heeft een andere manier om de rijkdom van het land te meten. Het bruto nationale geluk. Dat is de maatstaf die zij gebruiken in plaats van het bruto nationale product. In Buthan is het het gemiddelde geluk van de mensen dat telt en niet de financiele rijkdom van de bedrijven en de overheid die tellen.
De ware beoordeling zou altijd moeten zijn hoe gelukkig de bevolking van een land is in zijn totaliteit. Deze twee maatstaven zijn natuurlijk zeer verschillend. Met rijkdom kun je nu eenmaal geen geluk kopen. In de meeste gevallen word je met het verwerven van rijkdom niet per definitie gelukkiger. Wel steeds hebzuchtiger voor meer rijkdom en bezittingen. Het simpel rijker worden maakt ons niet gelukkiger en dus is rijker worden niet het antwoord op armoede. Hoewel het belangrijk is dat mensen een afdoende inkomen en levensstandaard hebben, hoe die bereikt wordt is een andere vraag.
Mensen moeten in de gelegenheid zijn om in hun levensonderhoud te voorzien op een manier die hun vreugde verschaft en niet in een keurslijf wat alleen de bedrijven rijk maakt ten koste van de arme arbeidersklasse. Dit betekent eveneens dat de manier waarop wij goederen en diensten produceren en uitvoeren zal moeten veranderen. Het zal zo moeten gaan dat de productiemiddelen en het inkomen op zich in handen komen van de arbeiders en niet van de multinationals. Dit betekent een complete systematische verandering.
Permanente groei op een eindige planeet?
Ik ben voortdurend verbijsterd over hoeveel schijnbaar gezonde mensen geloven dat je oneindige groei kan hebben op een eindige planeet. Eeuwigdurende economische groei, en zijn neef onbegrensde technologische expansie, deze overtuigingen zijn zo diep geworteld bij zovelen in onze cultuur dat ze maar al te vaak geheel onomstreden voortleven.
Nog verontrustender is het feit dat deze overtuigingen op de een of andere manier worden gezien als de ultieme definitie van wat het is om mens te zijn: eeuwigdurende economische groei en onbegrensde technologische expansie is wat we doen. ~ Derrick Jensen, auteur en milieu activist.
Betekent dit dat de economie niet behoort te groeien? Het antwoord hierop is niet eenvoudig maar eerst en vooral zullen we ons moeten realiseren dat oneindige groei niet mogelijk is in een eindige wereld. De grootste hoeveelheid van de niet hernieuwbare hulpbronnen zijn voor een groot deel opgebruikt hetgeen betekent dat op deze bronnen niet meer gerekend kan worden voor de groei van de consumptie alsof er geen morgen zou zijn.
Wat nodig is, is een op hernieuwbare bronnen gebaseerde economie, een constante economie en niet een constant groeiende economie. En, om een beter leven te brengen in de door armoede getroffen gebieden moet het westen stoppen deze gebieden en de mensen daar uit te buiten. Laten we, met alle middelen, kopen wat andere landen produceren, maar misbruik hen niet als goedkope arbeidskrachten voor onze weggooimaatschappij.
Onze productie moet gewoon weer plaatsvinden in ons land zelf zodat er weer eerlijke banen worden geschapen en de uitbuiting voor hongerlonen in andere landen kan stoppen. De productie moet dus weer in handen komen van de arbeiders en lokale ondernemers en niet in handen van kapitalisten en multinationals die alleen maar geïnteresseerd zijn in winst.
Het maken van dingen, zowel in kleine werkplaatsen als fabrieken, moet weer op een menselijke schaal in plaats van op de geïndustrialiseerde schaal die de productie nu al een tweetal eeuwen heeft gedomineerd. Grote industrieën zijn bovendien niet duurzaam en we kunnen eenvoudig zo niet doorgaan.
Mensen zullen producten blijven kopen die op een duurzame manier tot stand zijn gekomen zelfs tegen een hogere prijs zolang ze ook duurzaam en/of te repareren zijn. De producenten zullen nog steeds goederen kunnen blijven maken en verkopen, maar het zal wel een ander soort economie vormen. Een economie waar het inkomen en de beschikbaarheid van bronnen maatgevend is en niet het kapitaal en de schulden. Elk individu (volwassenen) zou een middel van bestaan hebben, en ideaal, voor zichzelf werken of in een coöperatie met anderen. Dit is de eerste stap van onderdrukking en afhankelijkheid (slavernij) naar onafhankelijkheid en vrijheid.
Rijk worden door een markt gedreven economie is niet gezond, het is alleen in het voordeel van de rijken en nooit in het voordeel van de armen. We hebben gezien waar deze economie toe leidt, naar een aandelenmarkt die steeds opnieuw in elkaar stort. Naar een toenemende kloof tussen arm en rijk. Degene die zich sterk maken voor economische groei hebben een gebrek aan een moraal doel, winst is hun ultieme doel. En niet alleen winst, maar het niet-duurzame concept dat winst kan blijven groeien… ten koste van de beperkte natuurlijke hulpbronnen op onze planeet en 99% van de menselijke bevolking.
Een andere manier om te leven
Het zou zo moeten zijn dat je niet meer consumeert dan dat je nodig hebt. Het consumeergedrag dat we zien in de huidige wereld is dat we onnodige dingen aanschaffen uit een soort van verlangen of zelfs een obsessie. Men schijnt te geloven dat hoe meer ze bezitten aan materiele zaken en het nieuwste van dit of dat, hoe gelukkiger ze zijn. Maar dat zal nooit gebeuren, er is altijd meer om te verlangen en … ongelukkig te zijn.
We zullen moeten leren om tevreden te zijn met wat we hebben en met wat we zelf kunnen maken in plaats van het steeds maar kopen en kopen van zaken die we eigenlijk niet echt nodig hebben. Excessief consumeren is in de basis eigenlijk hebzucht. Constante advertenties suggereren dat we meer en meer nodig hebben en we worden meer en meer hebzuchtig. Om dit te overwinnen, moeten we onszelf trainen op consumptie terughoudendheid inplaats van door te gaan met de meer-is-beter-economie.
We moeten dus de manier van produceren veranderen en alleen maken wat we echt nodig hebben binnen een radius van zo’n grofweg 100 tot 200 kilometer, of beter nog puur lokaal voor dagelijkse zaken. Op deze manier zullen we de noodzaak verliezen om onredelijk lange dagen te werken.
Deze economie betekent niet dat er geen enkele groei zal zijn maar alleen op gebieden waar een groeiende vraag zal ontstaan. Als voorbeeld: De vraag naar voeding bij een groeiende bevolking zal een gestage groei laten zien. Maar… in veel hiervan kan worden voorzien doordat mensen ten minste een deel van die voeding zelf produceren in hun eigen tuin of gemeenschapstuinen.
Andere industrieën zullen niet behoren te groeien zoals de defensie-industrie en wapenindustrie. En in plaats van meer auto’s te bouwen die gebruik maken van oliebronnen zal er moeten worden uitgezien naar duurzame oplossingen (noot: het eindelijk afdwingen van de toegang tot oneindige energiebronnen).
Dit model heeft tot op zekere hoogte een geplande economie nodig waar, zoals Gandhi zei: “Het is niet een zaak van niet produceren, maar van wat geproduceerd wordt door wie en voor welke consument”. Met deze weloverwogen drie punten: Wat we produceren, wie produceert het, en voor wie – heb je de perfecte morele basis voor een goede, gezonde economie.
De groei-economie is zo geïnfiltreerd in ons dagelijkse leven, we zijn zo geconditioneerd dat alles alleen gemeten wordt in economische groei termen. En dit is de hoofdreden, zo schijnt het, dat degenen die in rijke landen leven zeker niet per definitie gelukkiger zijn. Dit is de hoofdreden dat degenen die consumeren en consumeren steeds maar weer ondervinden dat dit hen niet gelukkiger maakt.
Wanneer je alles hebt wat je echt nodig hebt of iets meer zou het bevredigend moeten zijn. Dit is hoe we onze medemensen en moeder natuur kunnen eren.
