Alle hiërarchische systemen vereisen de medewerking van de mensen op elk niveau, van de gewone arbeiders tot de hoogste bureaucraten. Wanneer maar genoeg mensen hun steun voor een langere tijd terugtrekken dan desintegreert de macht van de heerser [uiteenvallen]. De inzet van geweldloze actie(s) gaat in wezen over hoe dit het meest effectief kan worden bereikt.
Burgelijke ongehoorzaamheid
Scherp benadrukt wordt dat strategische geweldloosheid niet passief is, noch is het een manier om een conflict te voorkomen. Strategische geweldloosheid expert Gene Sharp, schrijver van het boek; “The Politics of Nonviolent Action (1973)” ziet een conflict noodzakelijk en onvermijdelijk.
Strategische geweldloosheid is een methode om actief betrokken te zijn bij verstorende weerstand door middel van zorgvuldig geplande campagnes van burgelijke ongehoorzaamheid.
In zijn boek doet Sharp geen poging om de mogelijkheden van het gebruik van geweldloosheid voor sociale verandering of de nationale defensie te verkennen. Integendeel, geweldloosheid analyseert hij uitsluitend als een techniek – de theorie er achter, de methoden, en de dynamiek.
Het spel van macht, komt er op neer dat de meerderheid van de mensen de machthebber(s) steunen het zij actief of passief, actief door de eigen belangen van de meelopers of de mensen die hun stem uitbrengen en de “ik kan er toch niks aan doen” gedachte van ongeïnteresseerden die evengoed “Ja” zeggen door hun inactieve houding.
Waarom zijn mensen gehoorzaam aan het bestaande gezag?
1). Gewoonte, men weet niet beter!
2). Angst voor sancties, de angst voor het onbekenden, wat voor sancties kunnen er genomen worden is een krachtige manier voor het afdwingen van gehoorzaamheid.
3). Morele verplichting: Deze “innerlijke beperkende macht” is het product van de culturele programmering en opzettelijke indoctrinatie door de staat, kerk en de media.
4). Eigenbelang: Het potentieel voor financieel gewin en verbeterde prestige kan mensen verleiden om te gehoorzamen.
5). Psychologische identificatie met de heerser: Mensen kunnen een emotionele band met de leider of het systeem voelen, ervaren de overwinningen en nederlagen als die van hun eigen. De meest voorkomende verschijnselen van deze zijn patriottisme en nationalisme.
6). Onverschilligheid: Mensen gehoorzamen vaak opdrachten zonder zich bewust af te vragen wat hun legitimiteit is.
7). De afwezigheid van zelfvertrouwen: Sommige mensen geven er de voorkeur aan de controle over hun leven in de handen te leggen van de heersende klasse. Zij missen voldoende vertrouwen om hun eigen beslissingen te nemen.
Hulpeloos?
Bij het analyseren van de menselijke gehoorzaamheid is de psychologische factor doorslaggevend. Dominantie en onderwerping zijn psychologische gemoedstoestanden. Degenen die pleiten tegen het gebruik van geweldloze tactieken zoals demonstraties of petities, beweren dat het alleen maar symbolische gebaren zijn, vergeet echter niet dat de macht ook symbolisch is. Intrekking van steun, ook symbolisch, is vraagtekens zetten bij de rekwisieten en illusies die machthebbers staande houden. Toch zijn mensen vaak onwetend van de macht die ze hebben, en overheden spannen samen om de illusie van hun monolithische macht te behouden, waardoor hun onderdanen zich vaak hulpeloos voelen.
Geweld toepassen
Het lijkt misschien contra-intuïtief dat geweldloos verzet effectief tegen machthebbers is die enorme hoeveelheden machtsmiddelen tot hun beschikking hebben. Maar dat is juist de schoonheid van geweldloosheid. Met behulp van geweld tegen ‘geweld experts” is de snelste manier om uw organisatie of beweging te verpletteren. Dat is de reden waarom de overheid vaak infiltreren bij oppositiegroepen met provocateurs-die geweld uitlokken waardoor geweld professionals zoals de politie, leger, veiligheidsdiensten, enz. handelend kunnen optreden … met geweld.
Maar agenten en militairen kunnen ook weigeren op te treden tegen geweldloze demonstranten. En als het ware sympathiseren met de oppositie. Door brutaal geweld tegen geweldloze protesters kan een onpartijdige partij hun standpunt wijzigen en medestanders worden. Fysiek geweld toepassen is nog nooit een probaat middel gebleken om mensen te dwingen om te gehoorzamen.
De onzichtbare geschiedenis
Slechts zeldzaam worden geweldloze acties geromantiseerd. Terroristen komen in het nieuws en strijders worden geëerd en ontvangen een onderscheiding om zo de geschiedenis in te gaan.
Historici hebben geaccepteerd dat de cultuur van geweld de enige legitieme vorm van strijd leveren is.
Historici en de media vormen een bewuste of onbewuste samenzwering met de heersende klasse om de mensen onwetend te houden van hun eigen macht.
De westerse beschaving is “bevooroordeeld in de richting van geweld.”
Geweldloosheid is oneerlijk ten opzichte van geweld. Geweldloosheid wordt vaak gebruikt als geweld geen kans van slagen heeft. Wanneer geweldloosheid mislukt, wordt de methode veroordeeld. Maar als het toepassen van geweld niets uithaalt dan ligt het aan de strategie of tactiek, maar geweld als methode wordt dan niet beschuldigd. Geweldloze successen worden afgeschreven als het roeren van de staart. Gedeeltelijke successen worden gezien als een totale mislukking.
Sinds “The Politics of Nonviolent Action” werd gepubliceerd, is het publieke bewustzijn van geweldloosheid als een legitieme en effectieve vorm van strijd opgebloeid. De techniek is met succes toegepast in talrijke zichtbare conflicten, met name de afzetting van Marcos in de Filippijnen (1986) en het voorkomen van een militaire coup in Rusland (1991). Hoewel de geschiedenis vol staat met zulke voorbeelden, lijken we ze toch steeds vaker in de late twintigste eeuw te zien. Misschien is het een indicatie dat we eindelijk beseffen dat het gebruik van gewelddadige methoden tegen de machthebbers-die — geweld-specialisten zijn — niet strategisch slim is. Misschien zijn er meer effectieve manieren om conflicten te “bestrijden”?
Vertaling: Henk Mutsaers
Bron artikel: “The Politics of Nonviolent Action” Gene Sharp, Senior Scholar of the Albert Einstein Institution, shares insights from his life study of how nonviolent struggle can work. For many years Gene and the Albert Einstein Institution have been mentors and catalysts for nonviolent struggle throughout the world. In this video Gene shows with example after compelling example what it takes to nurture successful nonviolent struggle.
