Aderverkalking kan plotseling dodelijk toeslaan
Aderverkalking, atherosclerose, is een aandoening die al begint op jonge leeftijd. Aderverkalking veroorzaakt acute dood bij ogenschijnlijk gezonde en vaak jonge sporters. In totaal sterven aan de gevolgen van aderverkalking bijna evenveel mensen als aan kanker, toch wordt veel minder aandacht besteed aan preventieve onderzoeken.
Misschien heeft aderverkalking een te stoffige uitstraling of bestaat het idee dat deze kwaal vooral bij oudere mensen voorkomt. Misschien ook omdat de indruk bestaat dat de risicofactoren cholesterol, hoge bloeddruk, beweging en overgewicht voldoende zeggen over het risico op hart- en vaatziektes. Maar aderverkalking treedt al op jonge leeftijd op en de bekende risicofactoren zijn onbetrouwbaar. Nieuwe onderzoeken meten aderverkalking al in een erg vroege fase. De mate van aderverkalking wordt wel vertaald naar de vaatleeftijd. en inzichten kan veel persoonlijke en maatschappelijke ellende vermijden.
Het eerste symptoom van aderverkalking kan ook het laatste zijn?
Aderverkalking is tientallen jaren symptoomloos en kan schijnbaar zonder voortekenen een fatale hartaanval of beroerte veroorzaken. Er ontstaan ook klachten zoals angina pectoris, pijn op de borst door een doorbloedingsprobleem van het hart en ‘tia’s’, kortdurende bloedtekorten in de hersenen die tijdelijke verlammingen of spraakproblemen veroorzaken. Meestal wordt operatief of met medicijnen ingegrepen en wordt aan de oorzaak van de aderverkalking niets gedaan. De langzame afbraak van de gezondheid gaat door.
Andere symptomen van aderverkalking
De ernstigste en acute gevolgen van aderverkalking ontstaan door verstijving en vernauwing van de bloedvaten in en naar de hersenen en van de hartspier. Maar aderverkalking treedt in alle aderen van het lichaam op. Erg gevoelig voor bloedvatverstijving en vernauwing zijn de hersenen, ogen en de nieren. Als de grote bloedvaten van de onderbenen vernauwen ontstaan ‘etalagebenen’. De afstand die pijnvrij kan worden gelopen wordt dan steeds korter omdat de doorbloeding tekort schiet voor toevoer van voldoende zuurstof en voedingsbouwstenen en afvoer van koolzuur en afvalstoffen.
Koude handen en voeten, vermoeidheid, kramp, woordvindingsstoornissen, voorbijgaande problemen bij kijken, een doof gevoel in een arm of been kunnen allemaal door aderverkalking ontstaan. Het is belangrijk om vast te stellen of aderverkalking een rol speelt omdat bij tijdige ontdekking een plan kan worden gemaakt om erger te voorkomen. Beginnende aderverkalking is vaak te herstellen.
Schijnzekerheid door klassieke risicofactoren voor aderverkalking
De klassieke risicofactoren voor aderverkalking en de daardoor ontstane hart- en vaatziekten zijn cholesterol, hoge bloeddruk, overgewicht, instabiele suikerspiegel, te weinig beweging en stress. Hier wordt standaard op onderzocht en, vaak door medicijnen, behandeld. Het is bij velen niet bekend dat dit statistische risicofactoren zijn die niet gelden voor het individu. Als gekeken wordt naar bijvoorbeeld duizend mensen die een hartaanval hebben gehad, heeft veertig procent geen verhoogd cholesterol en geen verhoogde bloeddruk of overgewicht. Het onderdrukken van deze ‘risicofactoren’ zonder de oorzaak te onderzoeken, getuigt van gebrek aan inzicht. De gezondheid wordt slechter.
Een verhoogd cholesterol is geen risicofactor
Cholesterol is belangrijk voor onze gezondheid en te weinig cholesterol is waarschijnlijk gevaarlijker dan een teveel. Bovendien zijn er uiteenlopende opvattingen over de normwaardes van cholesterol. Veel artsen en wetenschappers vinden de geldende normwaardes en het beleid over statines onjuist. ‘Plaques’, de dichtslibbingen van bloedvaten, zijn de echte risicofactor en niet cholesterol. De indruk bestaat dat cholesterol plaques veroorzaakt maar dat klopt niet. Meer dan veertig procent van de mensen met een normaal cholesterolgehalte hebben last van aderverkalking en krijgen hartinfarcten en beroertes. Waarom bij de ene persoon wel en de andere geen plaques ontstaan is onbekend, waarschijnlijk spelen chronische laaggradige ontstekingen en aanleg een belangrijke rol.
De ‘plaques’ bij aderverkalking vormen het echte risico
Plaques, aankoekingen aan de bloedvaatwand, hebben twee gevolgen.
•Er ontstaat een vernauwing waardoor minder bloed naar het weefsel kan gaan. Bij meer activiteit schiet de bloedtoevoer en daarmee de toevoer van zuurstof tekort en veroorzaakt pijn door te weinig zuurstof. Er ontstaat bijvoorbeeld pijn op de borst, door doorbloedingsproblemen van het hart bij inspanning, die in rust verdwijnt. De optredende pijn heet angina pectoris. Een bloedvatvernauwing in de benen veroorzaakt pijn in de onderbenen bij lopen die in rust verdwijnt. Verdere vernauwing leidt ertoe dat de pijnvrije afstanden steeds korter worden. We noemen dit etalagebenen, ‘er kan pijnvrij van de ene naar de andere etalage worden gelopen’.
•Er ontstaan afsluitingen. Een acuut probleem ontstaat als stukjes van de plaque losschieten en kleinere vaatjes verstoppen, er ontstaat dan trombose, een afsluiting van een bloedvat. Het weefsel dat geen bloed meer krijgt sterft af. In de onderbenen heet dit trombose, in de longen, longembolie, in het hart, hartinfarct, en in de hersenen beroerte. Een ander mechanisme waarbij bloedvaten worden afgesloten is het ‘omklappen’ van de plaque. Doordat de vaatwand door de plak kwetsbaarder is geworden, deze is als het ware ‘uitgerekt’, kan de ene kant losraken. Het omklappen blokkeert het hele bloedvat en kan leiden tot acute hartdood.
Het misverstand van hoge bloeddruk gemeten aan de arm
Hoge bloeddruk vergroot op verschillende manieren het gevaar op acute en chronische hart- en vaataandoeningen.
Ten eerste doordat het hart meer kracht nodig heeft om de verhoogde weerstand te overwinnen. Het raakt overbelast en er kunnen na verloop van tijd hart- en hartklepproblemen ontstaan.
Ten tweede omdat een verhoogde bloeddruk plakvorming stimuleert. De vaten worden minder flexibel en vernauwen. Het hart moet steeds meer weerstand overwinnen en raakt overbelast. De plaques zijn een risico op zich.
Bloeddruk meten aan de bovenarm is onvolledig
De bloeddruk die aan de bovenarm is gemeten kan sterk verschillen van de centrale bloeddruk, die van de aorta, de grote lichaamsslagader. Hoge bloeddruk is een verhoogd risico, maar een niet verhoogde bloeddruk aan de arm betekent niet dat er geen verhoogd risico is.
De centrale bloeddruk meten en aan de bovenarm
Bloeddrukmetingen worden vaak onzorgvuldig uitgevoerd waardoor de betrouwbaarheid afneemt en er zijn verschillende factoren die de meetwaardes beïnvloeden zoals het ‘witte jas’ syndroom. Dan is de bloeddruk die bij de arts wordt gemeten verhoogd, terwijl dit in een ontspannen situatie niet zo is. Er bestaat ook een ‘gemaskeerde’ bloeddruk. De bloeddruk is dan bij de arts normaal, terwijl deze meestal verhoogd is. Bijna de helft van alle mensen heeft één van beide fenomenen.
TIP: Als u wilt weten of uw bloeddruk is verhoogd, doet u een 24-uursmeting met een speciale bloeddrukmeter of u meet zelf een aantal malen per dag gedurende enkele weken. U meet ‘s ochtends en ‘s avonds de bloeddruk minimaal twee keer en noteert de boven- en onderdruk, het meettijdstip en de datum in een (excel)tabel. Als de bloeddruk vaak te hoog is, heeft u te hoge bloeddruk en is het goed om actie te ondernemen.
Het meten van de centrale bloeddruk
De centrale bloeddruk is die bij het hart. Het is belangrijk om de centrale bloeddruk te weten omdat deze kan verschillen van de aan de bovenarm gemeten bloeddruk. Als alleen aan de bovenarm wordt gemeten en de waarde binnen de norm is, lijkt de bloeddruk in orde. Maar een verhoogde centrale bloeddruk overbelast het hart zonder dat je het weet.
De centrale bloeddruk meten is belangrijk om de volgende redenen:
•als preventie,
•om het effect van aanpassingen van levensstijl en voedingspatroon te meten
•om het effect van medicamenteuze behandeling te meten.
Bloeddrukverlagende medicijnen kunnen de aan de arm gemeten bloeddruk verlagen terwijl de centrale bloeddruk verhoogd blijft.
Bloeddrukverlagende medicijnen verlagen niet altijd de centrale bloeddruk
Het is mogelijk om jarenlang bloeddrukverlagende medicijnen te slikken, de bloeddruk regelmatig te laten controleren en toch het hart en de aorta te overbelasten en de kans op aderverkalking te vergroten door een verhoogde centrale bloeddruk. Met nieuwe methodes kan de centrale bloeddruk worden gemeten.
Het persoonlijke risico op aderverkalking
De bekende risicofactoren cholesterol, bloeddruk, beweging, overgewicht en stress zijn statistische waardes die weinig zeggen over uw risico op hart- en vaataandoeningen. Metingen van de centrale bloeddruk, de vaatstijfheid en de weerstand van de kleinere bloedvaten doen dat wel.
?
Vaatstijfheidsmeting van de aorta
Aderverkalking is een aandoening van de grote en middelgrote bloedvaten die het bloed van het hart naar de organen en armen en benen voeren. Hierbij worden de vaatwanden minder flexibel en kunnen dichtslibben. Gezonde bloedvaten zijn flexibel en zetten uit bij iedere hartslag als de golf bloed ineens uit de hartspier wordt gepompt. Bij stijvere en vernauwde bloedvaten is dat minder goed mogelijk. Het bloed wordt door een smaller bloedvat gepompt, de druk wordt groter en het hart moet harder werken hetgeen na verloop van tijd tot overbelasting leidt.
Het stijver worden van de aderen is een natuurlijk verouderingsproces en op zich geen probleem. Het wordt een probleem als de veroudering van de bloedvaten sneller gaat dan de kalenderleeftijd. Er is dan een vergroot risico op het krijgen van acute hart- en vaataandoeningen.
Met de vaatleeftijdtest wordt de vaatleeftijd bepaalt.
Duitse cardiologen leggen het belang van dit soort testen uit op de NDR.
Weerstand van de kleinere bloedvaten
Het bloed stroomt van de grote naar de middelgrote en vervolgens in de kleinere aderen. De doorsnede van deze bloedvaten wordt door spieren beïnvloed. Aanspanning betekent een kleinere en ontspanning een grotere doorsnede. Zo wordt de doorbloeding van organen en weefsels gestuurd, bijvoorbeeld als onderdeel van de temperatuurregulering van het lichaam, om een orgaan beter te doorbloeden als het meer werk moet leveren of bij ontstekingen. De aan- en ontspanning wordt geregeld door eNO, nitriet-oxide dat in het endothelium, de binnenwandbekleding van de bloedvaten, wordt gemaakt.
De weerstand van de bloedvaatjes wordt ‘augmentatie index, AiX genoemd. De spierspanning van de kleine bloedvaatjes is hierbij de belangrijke factor. Als de spieren langere tijd gespannen zijn, blijft de doorsnede van de bloedvaatjes klein, de bloeddruk hoog en raakt het hart overbelast omdat het voortdurend tegen een te hoge weerstand in moet pompen.
Stress werkt aderverkalking in de hand
Door eNO ontstaat ontspanning in de kleine bloedvaatjes. eNO wordt aangemaakt onder invloed van ontspanning van het vegetatieve zenuwsysteem. Ontsanningsoefeningen en meditatie hebben via dit mechanisme invloed op hoge bloeddruk.
Te weinig beweging vergroot de kans op aderverkalking
De aanmaak van eNO wordt gestimuleerd door de wrijving van de bloedcellen tegen de bloedvatwand. Hoe meer wrijving, hoe meer eNO, hoe meer ontspanning van de spieren en hoe groter de doorsnede van het bloedvat. Bij weinig beweging ontspannen de spieren minder, de doorsnede verkleint.
TIP: Iedere ochtend met vijf minuten oefeningen die de hartslag en de doorbloeding verhogen, stimuleert de NO aanmaak.
Voor wie is een onderzoek op aderverkalking zinvol.
Aderverkalking veroorzaakt regelmatig een onverwacht overlijden van jonge mensen. Als hart- en vaataandoeningen in de familie voorkomen of als een genetische aanleg is aangetoond is het zinvol om al voor het dertigste levensjaar de individuele vaatconditie te laten meten. Ook bij hoge bloeddruk, nier- en suikerziekte is een regelmatige controle voor mensen jonger dan dertig zinvol. Een regelmatige controle bij mensen zonder risicofactoren wordt vanaf het vijfendertigste levensjaar geadviseerd.
Meer informatie…
